Bancaire zorgplicht

Als klant mag je van je bank meer verwachten dan slechts de uitvoering van betalingsopdrachten. Omdat banken kennis, gegevens en technische mogelijkheden hebben die jij niet hebt, rust op hen een bijzondere zorgplicht: zij moeten verdachte patronen signaleren, klanten waarschuwen en, in situaties van (dreigende) fraude, waar mogelijk ingrijpen om schade te voorkomen.

Deze plicht volgt niet uit één wetsartikel, maar uit een bundel van wettelijke regels en vaste rechtspraak. In die rechtspraak heeft de rechter de inhoud van die zorgplicht nader uitgewerkt. Zo heeft de Hoge Raad, de hoogste rechter in Nederland, meerdere keren benadrukt dat banken tegenover zowel hun klanten als tegenover derden een bijzondere verantwoordelijkheid hebben. Dat geldt vooral als uit de feiten voldoende aanwijzingen voortvloeien dat op een rekening onrechtmatige activiteiten plaatsvinden.

Het klassieke Safe-Haven-arrest van de Hoge Raad vormt hierbij het uitgangspunt. Als een bank gegronde aanwijzingen heeft dat haar klant beleggingsactiviteiten uitvoert waarvoor wettelijke vergunningen vereist zijn en de klant heeft die niet, moet de bank daar iets mee. Doet zij dat niet, dan kan dat aansprakelijkheid opleveren. In latere rechtspraak is die uitspraak geconcretiseerd: de toets is feitelijk en contextgebonden, met aandacht voor wat de bank op grond van haar positie en middelen had kunnen en moeten doen.

De Wet op het financieel toezicht (Wft) verplicht financiële instellingen bovendien tot zorgvuldig handelen, terwijl het Burgerlijk Wetboek (met name de onrechtmatige-daadnorm) gedupeerden een civielrechtelijke route biedt als die zorgplicht is geschonden.